DE STADSWEIDEN
Het terras van Wieken leunt over het water en kijkt uit over de oude stadsweiden van Bunschoten.
De stadsweiden van Bunschoten zijn een archeologisch rijksmonument. Het is een uniek stuk grond in Nederland omdat het onbebouwde stadsweiden zijn binnen de voormalige vestingwerken. Het is een uitbreidingsplan dat in de middeleeuwen ontworpen is maar nooit is gerealiseerd.
Op het eerste gezicht zijn het gewoon wat stukjes weiland. Maar in werkelijkheid vormen de zogenaamde stadsweiden een bijzonder en uniek monument. Het is een gebied met hoge archeologische waarde en waarbij het westelijke deel zelfs is aangewezen als rijksmonument.
De stadsweiden liggen achter de erven van de bebouwing aan beide zijden van de Dorpsstraat. De oorsprong van de stadsweiden gaat ver terug in de tijd. Nadat Bunschoten rond het jaar 1200 was ontstaan, kreeg de plaats al voor 1355 stadsrechten van de bisschop van Utrecht. Een belangrijke reden voor de bisschop om deze stadsrechten toe te kennen was omdat het grondgebied van Utrecht (destijds het Nedersticht) alleen bij Bunschoten en Eemnes aan de Zuiderzee grensde. Zodra Bunschoten stadsrechten kreeg, beveiligden de inwoners hun stad met een ‘borchwalle’ en een ‘stat grafte’. De boerderijen en woningen werden binnen deze ‘vesting’ gebouwd. De versterking bestond waarschijnlijk uit niet meer dan een aarden wal met daaromheen een moerassig gebied in de vorm van een gracht. Mogelijk was er ook sprake van een aarden omwalling met palissaden. Poorten gaven toegang tot de stad. In het straatwerk van de Dorpsstraat is zowel aan de noordzijde als aan de zuidzijde aangegeven waar deze hebben gelegen. De bebouwing concentreerde zich langs de Dorpsstraat. Om de groei van de jonge stad te kunnen opvangen, werd tussen de Dorpsstraat en de grachten een soort van uitbreidingsplan aangelegd. Het bestond uit een patroon van vierkante stukken grond die werden omgeven door aarden wallen die als wegen dienst moesten gaan doen. Deze wallen sloten op zeven plaatsen aan op de Dorpsstraat. Via deze dwarsverbindingen was het uitbreidingsplan vanaf de ‘hoofdstraat’ toegankelijk. Verwoesting In het begin van de vijftiende eeuw raakte Bunschoten betrokken bij een oorlog tussen de bisschop van Utrecht en Philips de Goede, de hertog van Bourgondië (waaronder Holland ressorteerde). Bunschoten koos de zijde van de hertog. Enkele jaren later, in 1428, sloten de bisschop en de hertog vrede. Daarna kreeg Bunschoten van de bisschop de rekening gepresenteerd. Het stadje werd verwoest en van de geplande uitbreidingen kwam in de eeuwen daarna niets terecht. Pas na de Tweede Wereldoorlog is een deel van de oostelijke stadsweiden bebouwd.
